Cuộc đua giành vé tham dự các cúp danh giá của châu Âu như Champions League hay Europa League luôn nóng bỏng đến tận những vòng đấu cuối cùng. Bên cạnh điểm số, hiệu số bàn thắng bại hay thành tích đối đầu, đã từng có thời điểm một yếu tố tưởng chừng bên lề lại nắm giữ chìa khóa vàng: điểm Fair Play. Vậy Cách Tính điểm Fair Play để Quyết định Suất Dự Cúp Châu Âu từng diễn ra như thế nào, và liệu nó còn ảnh hưởng đến cục diện bóng đá lục địa già ngày nay? Hãy cùng nhipcauthethao.com làm rõ vấn đề thú vị này nhé!
Chắc hẳn nhiều người hâm mộ vẫn còn nhớ những mùa giải mà cuộc đua top 4, top 6 ở các giải VĐQG hàng đầu nghẹt thở đến phút chót. Khi mọi chỉ số chuyên môn đều cân bằng, đôi khi người ta lại phải nhìn vào một bảng xếp hạng khác, nơi tôn vinh lối chơi đẹp, tinh thần thượng võ. Đó chính là bảng xếp hạng Fair Play. Dù vai trò trực tiếp đã thay đổi, nhưng hiểu về nó giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về luật lệ và những giá trị mà bóng đá hướng tới.
Điểm Fair Play là gì và tại sao nó quan trọng?
Fair Play, hay “chơi đẹp”, là một khái niệm cốt lõi trong thể thao nói chung và bóng đá nói riêng. Nó không chỉ đơn thuần là tuân thủ luật chơi, mà còn bao hàm cả sự tôn trọng đối thủ, trọng tài, cổ động viên và tinh thần thi đấu trung thực, cống hiến. UEFA, với mong muốn khuyến khích tinh thần này, đã từng lập ra một bảng xếp hạng Fair Play riêng biệt cho các quốc gia thành viên.
Mục đích ban đầu của bảng xếp hạng này không chỉ để vinh danh mà còn mang đến một phần thưởng thiết thực: trao thêm suất dự vòng sơ loại Europa League cho những quốc gia dẫn đầu về chỉ số Fair Play. Điều này tạo động lực lớn cho các liên đoàn, câu lạc bộ và cầu thủ ý thức hơn về hành vi ứng xử trên sân cỏ. Liệu bạn có nghĩ rằng, một chiếc thẻ vàng vô duyên hay một pha phản ứng thái quá với trọng tài lại có thể tước đi cơ hội dự cúp châu Âu của cả một đội bóng? Đã từng có thời như vậy đấy!
Bảng xếp hạng Fair Play của UEFA trước đây với các tiêu chí đánh giá đa dạng từ thẻ phạt đến hành vi cổ động viên
Cách Tính Điểm Fair Play Để Quyết Định Suất Dự Cúp Châu Âu Trước Đây
Vậy UEFA đã áp dụng cách tính điểm fair play để quyết định suất dự cúp châu Âu như thế nào trong quá khứ (cụ thể là trước mùa giải 2015-2016)? Hệ thống này khá phức tạp, dựa trên đánh giá của các giám sát viên UEFA trong các trận đấu thuộc khuôn khổ giải quốc nội và cúp châu Âu. Điểm số được đánh giá dựa trên các tiêu chí sau, với thang điểm tối đa là 10 cho mỗi trận:
- Thẻ vàng và thẻ đỏ: Đây là yếu tố trừ điểm rõ ràng nhất. Mỗi thẻ vàng bị trừ 1 điểm, thẻ đỏ gián tiếp (2 thẻ vàng) trừ 3 điểm, thẻ đỏ trực tiếp cũng trừ 3 điểm. Nếu một cầu thủ nhận thẻ vàng rồi sau đó nhận thẻ đỏ trực tiếp, tổng điểm trừ là 4. Số điểm tối đa ban đầu là 10, và sẽ giảm dần theo số thẻ phạt.
- Lối chơi tích cực: Đánh giá dựa trên các yếu tố như: nỗ lực tấn công, tốc độ trận đấu, cố gắng ghi bàn, hạn chế tối đa việc dừng trận đấu không cần thiết (câu giờ, ăn vạ…). Điểm thưởng từ 1 đến 10.
- Sự tôn trọng đối thủ: Không chỉ là các pha vào bóng thô bạo, mà còn là thái độ với đối thủ khi bóng ngoài cuộc, giúp đỡ cầu thủ đối phương bị đau… Điểm thưởng từ 1 đến 5.
- Sự tôn trọng trọng tài: Thái độ chấp hành quyết định của trọng tài, không phản ứng thái quá, không vây lấy trọng tài để phản đối. Điểm thưởng từ 1 đến 5.
- Hành vi của ban huấn luyện và thành viên đội bóng: Cách hành xử của HLV, trợ lý, cầu thủ dự bị trong khu vực kỹ thuật. Điểm thưởng từ 1 đến 5.
- Hành vi của cổ động viên: Sự cổ vũ văn minh, tôn trọng đối thủ và trọng tài, không có các hành vi quá khích, phân biệt chủng tộc hay ném vật thể lạ xuống sân. Điểm thưởng từ 1 đến 5.
Tổng điểm Fair Play của một đội trong một trận là tổng điểm của các tiêu chí trên (trừ điểm thẻ phạt). Điểm trung bình của tất cả các trận đấu được tính toán để ra điểm Fair Play chung cuộc cho giải đấu/quốc gia. Ba quốc gia có điểm Fair Play cao nhất (và phải đạt điểm trung bình tối thiểu là 8.0) sẽ được trao thêm một suất dự vòng loại đầu tiên của Europa League. Suất này sẽ được trao cho CLB xếp hạng cao nhất trên bảng xếp hạng Fair Play của giải VĐQG nước đó mà chưa giành vé dự cúp châu Âu qua các con đường khác (vô địch cúp quốc gia hoặc thứ hạng cao ở giải VĐQG).
Một ví dụ kinh điển là West Ham United mùa giải 2014-2015. Dù chỉ xếp thứ 12 tại Premier League, nhưng nhờ dẫn đầu bảng xếp hạng Fair Play của Anh (và Anh là một trong ba quốc gia có chỉ số Fair Play cao nhất UEFA mùa đó), “Búa tạ” đã giành vé dự Europa League 2015-16 từ vòng sơ loại đầu tiên. Đây cũng là một trong những trường hợp cuối cùng hưởng lợi trực tiếp từ luật này.
“Việc dùng Fair Play để trao vé dự cúp châu Âu là một ý tưởng cao đẹp, nhằm khuyến khích bóng đá sạch. Tuy nhiên, đôi khi nó tạo ra những tình huống khó xử khi một đội chơi không quá xuất sắc về chuyên môn lại có vé,” – BLV thể thao Anh Quân chia sẻ góc nhìn.
Sự thay đổi trong việc áp dụng luật Fair Play từ mùa giải 2015-16
Kể từ mùa giải 2015-16, UEFA đã quyết định thay đổi. Cách tính điểm fair play để quyết định suất dự cúp châu Âu trực tiếp đã không còn được áp dụng. UEFA nhận thấy rằng việc trao suất đá Europa League đôi khi không phản ánh đúng thực lực và có thể làm giảm tính cạnh tranh của giải đấu.
Thay vào đó, UEFA chuyển sang hình thức trao thưởng tài chính. Các liên đoàn bóng đá quốc gia có thứ hạng Fair Play cao nhất sẽ nhận được một khoản tiền thưởng đáng kể. Số tiền này sau đó sẽ được các liên đoàn phân bổ cho các câu lạc bộ trong nước, ưu tiên cho những CLB có thành tích Fair Play tốt, nhằm mục đích đầu tư vào các dự án phát triển bóng đá trẻ hoặc các hoạt động thúc đẩy tinh thần thể thao cao thượng.
Như vậy, cần phải nhấn mạnh rằng: Hiện tại, điểm Fair Play theo hệ thống tính điểm phức tạp như trên không còn là tiêu chí trực tiếp để xác định một đội có được dự cúp châu Âu hay không. Điều này giúp tránh những tranh cãi và đảm bảo các suất vé được quyết định chủ yếu dựa trên thành tích sân cỏ.
Logo UEFA bên cạnh biểu tượng tiền thưởng tượng trưng cho việc thay đổi từ suất dự cúp sang thưởng tài chính cho Fair Play
Các tiêu chí xếp hạng phụ hiện tại khi các đội bằng điểm
Vậy nếu không dùng điểm Fair Play, UEFA phân định thứ hạng các đội bằng điểm tại vòng bảng các cúp châu Âu (Champions League, Europa League, Conference League) như thế nào? Đây mới là điều quan trọng mà người hâm mộ cần nắm rõ ở thời điểm hiện tại. Khi hai hay nhiều đội bằng điểm, các tiêu chí sau sẽ được xét đến theo thứ tự ưu tiên:
- Điểm số trong các trận đối đầu trực tiếp giữa các đội bằng điểm.
- Hiệu số bàn thắng bại trong các trận đối đầu trực tiếp.
- Số bàn thắng ghi được trong các trận đối đầu trực tiếp.
- Nếu vẫn bằng nhau sau khi xét các trận đối đầu, các tiêu chí sau sẽ được áp dụng cho tất cả các trận đấu tại vòng bảng:
- Hiệu số bàn thắng bại chung.
- Số bàn thắng ghi được chung.
- Số bàn thắng sân khách ghi được chung.
- Số trận thắng chung.
- Số trận thắng trên sân khách chung.
- Điểm kỷ luật (Disciplinary points): Đây là lúc yếu tố “fair play” gián tiếp quay trở lại, nhưng dưới một hình thức đơn giản hơn nhiều. Cách tính điểm như sau:
- Thẻ vàng: 1 điểm
- Thẻ đỏ gián tiếp (2 thẻ vàng): 3 điểm
- Thẻ đỏ trực tiếp: 3 điểm
- Thẻ vàng sau đó là thẻ đỏ trực tiếp: 4 điểm
- Đội nào có tổng điểm kỷ luật thấp hơn sẽ xếp trên.
- Hệ số UEFA của câu lạc bộ (Club coefficient): Dựa trên thành tích của CLB tại các cúp châu Âu trong 5 mùa giải gần nhất.
Như bạn thấy, tiêu chí thứ 10 – điểm kỷ luật – chính là hình thức “fair play” được sử dụng để phân định thứ hạng trong trường hợp cực kỳ hy hữu khi tất cả các chỉ số chuyên môn kể trên đều cân bằng tuyệt đối. Nó đơn giản hơn nhiều so với cách tính điểm fair play để quyết định suất dự cúp châu Âu trước đây, chỉ tập trung vào số lượng thẻ phạt mà một đội phải nhận.
Nhà phân tích chiến thuật Lê Thành Trung nhận định: “Việc đưa điểm kỷ luật vào làm tiêu chí phụ cuối cùng là hợp lý. Nó vẫn giữ được một chút giá trị của việc chơi đẹp, hạn chế thẻ phạt, nhưng không ảnh hưởng quá lớn đến cục diện như hệ thống Fair Play cũ. Thành tích đối đầu và hiệu số bàn thắng bại vẫn là quan trọng nhất.”
Việc hiểu rõ các tiêu chí này giúp người hâm mộ theo dõi các diễn biến ở lượt trận cuối vòng bảng cúp châu Âu một cách sát sao và đầy kịch tính hơn. Đôi khi, chỉ một chiếc thẻ vàng không đáng có ở phút cuối cũng có thể khiến một đội bóng phải trả giá đắt.
Hình ảnh thẻ vàng và thẻ đỏ bên cạnh biểu tượng điểm số thể hiện cách tính điểm kỷ luật của UEFA
Liệu Điểm Fair Play có nên quay trở lại?
Dù không còn ảnh hưởng trực tiếp đến suất dự cúp châu Âu, cuộc tranh luận về vai trò của Fair Play vẫn luôn tồn tại. Có ý kiến cho rằng việc loại bỏ suất vé dựa trên Fair Play đã làm giảm động lực “chơi đẹp” của một số đội bóng, đặc biệt là những đội không có nhiều cơ hội cạnh tranh vé qua đường chính ngạch. Họ cho rằng nên có một hình thức vinh danh hoặc phần thưởng cụ thể hơn cho tinh thần thể thao cao thượng.
Tuy nhiên, phần đông lại ủng hộ quyết định của UEFA. Họ lập luận rằng suất dự cúp châu Âu phải được quyết định bằng thành tích trên sân, bằng điểm số và bàn thắng, chứ không phải bằng những tiêu chí đôi khi mang tính chủ quan như “lối chơi tích cực” hay “tôn trọng đối thủ”. Việc trao thưởng tài chính như hiện tại được xem là giải pháp cân bằng hơn.
Hãy thử tưởng tượng, đội bóng bạn yêu thích chiến đấu cả mùa giải, chỉ thiếu một chút may mắn để vào top dự cúp châu Âu, nhưng rồi lại nhìn một đội xếp dưới cả chục bậc lấy mất suất vé chỉ vì họ… ít nhận thẻ hơn và được giám sát viên chấm điểm “thái độ tốt”? Cảm giác đó chắc chắn không hề dễ chịu. Việc tập trung vào các chỉ số như tại //nhipcauthethao.com vẫn thường phân tích, như điểm số, đối đầu, hiệu số, có lẽ vẫn là cách công bằng nhất.
Bản thân các cầu thủ và HLV có lẽ cũng cảm thấy thoải mái hơn khi không phải quá bận tâm đến việc “giữ gìn” điểm Fair Play theo cách tính cũ. Họ có thể tập trung hoàn toàn vào chuyên môn, vào việc giành chiến thắng, dù tinh thần thể thao vẫn luôn là điều được đề cao.
Vậy còn bạn, bạn nghĩ sao? Liệu cách tính điểm fair play để quyết định suất dự cúp châu Âu có nên được khôi phục dưới một hình thức nào đó, hay cách làm hiện tại của UEFA đã là tối ưu? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn ở phần bình luận nhé!
Kết bài
Tóm lại, cách tính điểm fair play để quyết định suất dự cúp châu Âu từng là một luật lệ thú vị của UEFA, dựa trên nhiều tiêu chí phức tạp từ thẻ phạt đến hành vi cổ động viên, nhằm khuyến khích tinh thần thể thao cao thượng. Tuy nhiên, từ mùa giải 2015-16, luật này đã được thay thế bằng việc trao thưởng tài chính cho các liên đoàn dẫn đầu về Fair Play.
Hiện tại, yếu tố “fair play” chỉ còn đóng vai trò gián tiếp trong việc xếp hạng các đội bằng điểm tại cúp châu Âu thông qua tiêu chí “điểm kỷ luật” (tính số thẻ phạt), và đây là một trong những tiêu chí phụ cuối cùng được xét đến. Dù không còn quyết định trực tiếp tấm vé vàng, tinh thần Fair Play vẫn là giá trị cốt lõi mà bóng đá luôn hướng tới. Hi vọng bài viết này của nhipcauthethao.com đã giúp bạn hiểu rõ hơn về một phần lịch sử luật lệ thú vị của bóng đá châu Âu. Đừng quên thảo luận và chia sẻ quan điểm của bạn về vấn đề này!
